Διερευνώντας τις πολιτικές πιθανότητες του Αναρχοκαπιταλισμού.

Η θεωρία του αναρχοκαπιταλισμού μας είναι λίγο πολύ γνωστή.Υποστηρίζει ότι η απόλυτη εξαφάνιση του Κράτους,ως συγκροτημένου θεσμού θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα σε μια ισορροπία,ασυγκρίτως προτιμότερη (και πιο ελεύθερη) από την παρούσα. Η αγορά θα προσφέρει τελικά όλα αυτά τα αγαθά που μας εξασφαλίζει το κράτος, σε μεγαλύτερη ποσότητα,καλύτερους ρυθμούς και φτηνότερες τιμές. Φυσικά κάθε θεωρία για την επαλήθευση της θα πρέπει να δοκιμαστεί στην πράξη. Η Σομαλία υπήρξε για τους υποστηρικτές του αναρχοκαπιταλισμού ένα ιδανικό πεδίο πειραματισμού. Πραγματικά, η χώρα ήταν ουσιαστικά ακυβέρνητη επί χρόνια.Ενας εμφύλιος πόλεμος και μια ξένη επέμβαση την είχαν καταστρέψει. Συμμορίες τοπικών πολεμάρχων λυμαινονταν την υπαιθρο και πολεμούσαν λυσσασμένα μεταξύ τους. Το κράτος του «νόμου» είχε κυριολεκτικά κομματιαστεί, και με εξαίρεση τη Σομαλιλάνδη πουθενά δεν υπήρχε κάποιου είδους κεντρική εξουσία ικανή να επιβληθει στην επικράτεια της.

Οι υλικές συνθήκες δεν ήταν ιδανικές. Αλλά από θεσμικής απόψεως το περιβάλλον ήταν ξεκάθαρα αναρχικό. Και πραγματικά,παρά την διάχυτη βιαιότητα, οι Σομαλοί έδειξαν να προσαρμόζονται στη νέα κατάσταση χτίζοντας αποκεντρωμένους θεσμούς και πυρήνες κοινής αντιμετώπισης των προβλημάτων.

Τώρα, η θεωρία πήγαινε κάπως έτσι: οι επιμέρους θεσμοί,παρά τις συγκρούσεις τους τελικά θα οδηγούνταν σε ειρηνική συνύπαρξη (καθώς το κόστος των μαχών αδιαμφισβήτητα ξεπερνά μια συμφωνία ειρήνευσης). Τα άτομα θα αποκτούσαν έτσι τη δυνατότητα να επιλέγουν τους θεσμούς που θα τους αντιπροσωπεύουν, μέσα από μια θεσμική «αγορά»: δικαιοσύνη,αστυνόμευση,προστασία,υγεια, όλες οι επιμέρους πλευρές της κρατικής δράσης θα αντικαθίσταντο από μια μεγάλη ποικιλία παρόχων τέτοιων υπηρεσιών που θα τις «πουλούσαν» στους πολίτες.

Εδώ όμως η διαδικασία αρχίζει να απομακρύνεται από τις θεωρητικές γενικεύσεις. Εκτός από τους πολεμάρχους στον κοινωνικό χώρο της Σομαλίας προκύπτουν και ιδιωτικοί δικαιικοί θεσμοί: θρησκευτικά δικαστήρια. Η συνέπεια αυτή ήταν αναμενόμενη αν σκεφτούμε ότι οι Σομαλοί στην πλειοψηφία τους ασπάζονται τον ισλαμισμό.

Τα δικαστήρια λειτουργούν για ένα διάστημα σε περιορισμένες περιοχές,αποκεντρωμένα και πάνω σε εθελοντική βάση. Αυτή η κατάσταση όμως παρόλες τις επιβεβαιώσεις των αναρχοκαπιταλιστών δεν επρόκειτο να έχει διάρκεια. Ο Φουκώ έγραψε ότι «η γνώση εκκρίνει εξουσία». Και προσέθεσε χαρακτηριστικά: «Η παραγωγή της γνώσης και η εξάσκηση των διοικητικών εξουσιών τέμνονται, και το καθένα στοιχείο τείνει να ενισχύει το άλλο»...Η εκφορά της δικαστικής κρίσης συνιστά μια πηγή κοινωνικά αποδεκτής γνώσης άρα περιέχει σπερματικά την εξουσία έστω και αν δεν πρόκειται για κρατική εξουσία. Η απονομή δικαιοσύνης, αν δεχτούμε την άποψη Φουκώ, μπορεί λοιπόν μέσα από την ίδια τη δικαιοδοτική διαδικασία να χρησιμεύσει ως πυλώνας μιας εν δυνάμει καθολικής εξουσίας.Το μόνο που μένει είναι να διαπιστωθεί αν ένας περιορισμένος αλλά υπαρκτός θεσμικός πυρήνας θα εκδιπλωθεί τελικά σε Κράτος.


Και πραγματικά έτσι γίνεται στη Σομαλία:Ξαφνικά τα τοπικά δικαστήρια αρχίζουν να χρησιμεύουν ως κέντρα υγειονομικής περίθαλψης και θρησκευτικής εκπαίδευσης. Δηλαδή οι πλόκαμοι τους απλώνονται και σε άλλες πτυχές της κονωνικής ζωής. Ταυτόχρονα, ένοπλα σώματα προσλαμβάνονται και συντηρούνται από τους δικαστές για να επιβάλουν τις αποφάσεις, ως εκτελεστικά όργανα. Ένας κύκλος ολοκληρώνεται. Τα δικαστήρια γίνονται κατ ουσίαν εξουσιαστικοί θεσμοί.

Αλλά η διαδικασία έχει μόλις αρχίσει να ξετυλίγεται: Τα θρησκευτικά δικαστήρια συμμαχούν πάνω στη βάση των κοινών τους στόχων και βάζουν στο στόχαστρο τις υπόλοιπες πηγές αναβρυσης εξουσίας: τους πολεμάρχους. Ξεκινάει ένας πόλεμος μεταξύ ανταγωνιζόμενων ομάδων, όπως σωστά τον περιέγραψε ο Νόζικ στο Αναρχία,Κράτος,Ουτοπία. Σταδιακά οι μέχρι τοτε θανάσιμοι εχθροι,οι πολέμαρχοι συνενώνονται μπροστά στον κοινό εχθρό και βαίνουμε προς μια «ολιγοπωλιακή» κατάσταση: δυο ενωμένες συμμαχίες μένουν να παλευουν σε έναν αγώνα μέχρι θανάτου. Στην τελευταία μάχη

Το βασικό συμπέρασμα είναι η ανάγκη,στην παρουσα ιστορική φάση ενός φιλελευθερου κράτους, ως ουδέτερου τοποτηρητή, προστάτη και διασφαλιστή της δημόσιας τάξης. Η επιλογή είναι μονόδρομος: οπως μας δειχνει η Σομαλική εμπειρία, αν δεν επιβάλει το κράτος την εξουσίας του αυτή, κάποιος άλλος θεσμός θα επιβληθεί στη θέση του ( η σαρία και οι πολέμαρχοι στην περίπτωση μας).

Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι για την αναρχία δεν αρκεί η εξάλειψη του κράτους. Η αναρχία όπως την φαντάζονται οι θεωρητικοί του αναρχοκαπιταλισμού δεν επιβάλλεται: υιοθετείται. Πρόκειται μάλλον για στάση ζωής, παρά για αντικειμενικό σύστημα. Σε κοινωνικό επίπεδο,η καθολική υιοθέτηση των αξιωμάτων της ειρηνικής συνυπαρξης και της ατομικής ιδιοκτησίας καθιστούν το κράτος περιττό. Αλλά μια τέτοια συλλογική απόφαση δε μπορεί να υποκατασταθεί από μια πολιτική μεταβολή. Η καταστροφη των κρατικών θεσμών τελικά οδηγεί σε προσωρινό χάος και στη σταδιακή ανάδυση μιας νέας Τάξης,μάλλον χειρότερης από την προηγούμενη

Ασφαλώς δεν υπολογίζουμε και έναν ακόμα παράγοντα: τη φυση και τη δομή μιας μελλοντικής κοινωνίας. Αν η «μηχανή του καπιταλισμού» για να παραφράσω τον Σούμπετερ συνεχίσει να αναπτύσσεται με αυτούς τους ρυθμούς ίσως στο μέλλον φτάσουμε σε μια post-scarcity society, μια κοινωνία μετακαπιταλιστική, απόλυτης αφθονίας που καθιστά την εξουσία περιττή, και τον αναρχισμό βιώσιμο. Αλλά αυτοι οι υπολογισμοί ανήκουν στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας.

Η ιδέα πάντως της δικαιικής ποικιλίας δεν φαίνεται να απέτυχε στη Σομαλία. Αν υπήρχε ένα ultraminimal state, ένα κράτος με το μονοπώλιο της φυσικής βίας, τα δικαστήρια (ισλαμικά, εθιμικά, κοσμικά) θα ρυθμιζαν τις υποθέσεις των πολιτών, πάνω σε εθελοντική βάση, δίχως να αναπτύσσουν βίαιες δραστηριότητες (αφού θα περιορίζονταν από την κρατική εξουσία). Η ιδιωτική δικαιοσύνη, υπό τη μορφή της επιδιαιτησίας συνιστά μέσα από αυτό το πρίσμα μια αρκετά ελκυστική επιλογή για τους υποστηρικτές της ελεύθερης επιλογής.